scheepsjournaal Fred

Ahoi, iedereen die van onderweg-zijn houdt en die benieuwd is naar wereldvrede. Ik ben op ontdekkingsreis vertrokken. Hier lees je mijn scheepsjournaal ‘Fred’. In het Noors betekent fred vrede. Ik ben dus onderweg naar Fred. Vanaf nu mag je me Freddie noemen.

Je leest hier een omgekeerd relaas van mijn reis: het bovenste item is het laatste.

doorgeefpijn

Ik droom ervan dat ik de dagelijkse hoofdpijn en de migraine binnenkort eens voor vijf minuten aan mijn man kan geven. Niet omdat ik hem pijn wil doen. Ook niet omdat hij er te weinig naar zou informeren. Wel omdat we dan de ervaring zouden delen.

Hoe hij het ervaart en welke conclusies hij eruit trekt, kan ik niet bepalen. Of wel, ah ja, want ik dróóm dit alles. Oké, dan kies ik er dat ineens bij: we ervaren hetzelfde en verbinden er dezelfde conclusies aan. Namelijk dat het indrukwekkend is en vaak nauwelijks houdbaar en stront-stront-strontvervelend.

Is het niet bijzonder dat ik dan niet zou beslissen om de pijn ineens weg te dromen? Niemand krijgt migraine! Nog beter!!

auteursgesprek

In gesprek met Emma Laura Schouten, schrijfster van Nachtschade, een roman over een personage dat migraine heeft. Wat me het meest treft in het boek is de neerwaartse spiraal waarin het hoofdpersonage terechtgekomen is: ze doet zo griezelig hard haar best om grip te krijgen op haar situatie, en slaagt er zodanig niét in om hulp te vragen waardoor ze zich vast-vast-vastrijdt in de onmogelijkheid om connectie te maken met anderen. Dit boek snijdt. Dit boek is zo herkenbaar op het gebied van de migraine, dat ik het niét leuk vind om te lezen. En het is zo rakend dat ik iedereen die naar meer empathie snakt, aanraad om het zéker te lezen.

Dit gesprek vond plaats tijdens een Denkdag over literatuur en migraine, bij De Letterie in Oostende.

“Als je denkt dat Antaura* je verlaten heeft, weet dan dat zij zich ophoudt in de gele luchten tussen regen en droogte. […] In onweer, storm en sneeuw. Ze volgt je in alle neonlichten en elke knipperende tl-buis, in tochtstromen op je nek, te strakke mutsen en loodzware brillenpootjes. In de hoofdharen die bij het uithalen van het elastiek hun eerdere opstelling vasthouden, gevoelig als vacht die ruw tegen de groeirichting in wordt gestreken.”

**Ezelsoor in ‘Nachtschade’ (Emma Laura Schouten) (p. 123, *Antaura duidt op een migraineaanval)**

toekomstgerecht

Ingrediënten:
– één jurist-ondernemer
– één zingende vredesactivist
– één uitdaging: maak de onderneming toekomstklaar: een rendabel verdienmodel + een juridische structuur + een strategisch plan

Steek elke twee weken een halve dag lang de koppen, harten en lijven samen. Laat sudderen. Schud regelmatig op. Giet kookvocht af. Dresseer op een bordje. Geniet.

zangsessie in de kerk

In deze ontwijde kerk klinken tachtig stemmen ook al indrukwekkend. Voor Allez, Chantez! is dit een kleine groep en voor mij is het wérken. Ik merk dat dit een kleine gemeenschap is waar sociale controle goed voelbaar is. Mensen durven zich niet zo vlot laten gaan. Ze durven minder plaats innemen. Maarrrrr het is gezellig en omdat het in een kerk doorgaat, klinken we samen mooi en vol.

Na de sessie raak ik met twee jonge gasten aan de praat: ooit namen zij hun moeders op sleeptouw om te komen zingen bij Allez, Chantez! Voor velen klinkt dat als de omgekeerde wereld. Voor hen is dat vanzelfsprekend. Voor mij is dat een zegen!

stem

Maar ik kán toch ingrijpen? Ik kán toch aangeven dat ik xxx en xxx niet aangenaam vind? Ik kán toch zeggen dat ik wens dat het anders is? Waarom modereer ik het gesprek dan niet? Waarom laat ik de passieve nieuwsgierigheid van een ander me wegzetten als toeschouwer, terwijl ik voel dat ik liever iets ander wil ervaren?

Hoe gebruik ik die prachtige, klinkende stem van mij? Dat instrument waar ik me tegoed aan mag doen? Hoe gebruik ik die? Ik weet het, ik doé dat al. Ze klinkt. In elk woord dat ik schrijf, elke klank die ik maak. En ik hou van haar. Serieus, ik voel me gezegend. Zo gebruik ik die stem: door haar te gebruiken. Het is zo simpel. De enige die me tegenhoudt, ben ik zelf.

Hoe?

De gruwel van dagelijkse hoofdpijn valt maar op wanneer die er een tijdje niet of minder is geweest. En dan nog sijpelt dat besef maar mondjesmaat binnen. Wanneer je daarna enkele dagen terug in de wurggreep ligt, overvalt me de terreur van dit bewind. Hoe bezeil ik deze woestenij? Hoe bevaar ik dit land? Hoe neem ik er vrede mee dat deze aanslag niet te verijdelen is? Hoe blijf ik zacht? Hoe laat ik mij omarmen? Hoe…?

hebberig

“Droom maar, Annelore, liefst hardop. Wij doen niets liever dan samen met bevlogen mensen evenementen realiseren, zeker wanneer die evenementen voor meer verbondenheid zorgen.” Euhm, zeg je dat echt tegen mij? Opgelet! Dan gaat de zotte-dromen-schuif open.

“Dan wil ik graag zo’n podium waardoor mensen elkaar allemaal zien zingen. Dan wil ik graag die vlaggetjes en die lampjes. Dan wil ik graag die sfeer. Dan wil ik die schermen. …” Het hebberige gevoel dat me bekruipt poets ik weg met de glimlach van de heren voor me. In 2026 gaan wij echt héle-héle leuke zingdingen doen. Jiehoew!

“De tussentijd* is een uitslaapkamer, een verkoeverruimte waar je je roes uitslaapt. Als je lichaam onder de verdoving vandaan komt kruipen blijkt de tijd doorgelopen te zijn zonder jou. Vanaf dat moment loop je altijd net iets sneller dan de rest – je hoopt dat het er niet uitziet als rennen – om die tijd in te halen.”

**Ezelsoor in ‘Nachtschade’ (Emma Laura Schouten) (p. 162, * tussentijd duidt op de tijd dat je een migraineaanval hebt)**

gezondheidsongelijkheid

Vandaag sluit ik aan bij de startdag van de Leuvense vrijwilligers voor de nieuwe campagne van Welzijnszorg: Wie arm is, moet keuzes maken. Hiermee wijst de organisatie op het gevaar en onrecht van gezondheidsongelijkheid. Ik licht op bij de uitspraak dat we samen een weg zoeken in het doolhof van de zorg. Tegelijk kriebelt er een vraagteken aan m’n kruin: Creëer je een deel van je eigen lijden door er van uit te gaan dat je ergens recht op hebt? Bij de getuigen merk ik ontevredenheid en verontwaardiging op. Ik stel me de vraag of een groep mensen zo’n emoties nodig heeft om zich verbonden te voelen. Dit doet me uitkijken naar interviews met deze mensen.

bevlogen

Dankzij mijn onderzoek naar generositeit heb ik het geluk dat ik bijzonder bevlogen mensen mag ontmoeten – lees gerust: ik ben een sjansaar. Vanavond kookt manlief voor ons en C. Deze heerlijke dame zamelt bijdragen in voor een organisatie die bevlogen is om armoede uit de wereld te helpen. Mocht ik een staart hebben, dan kwispelde hij bij de herinnering aan een nieuwe gast aan tafel, intergenerationeel uitwisselen en lekker eten.

te veel innovatie

“En, wat is de volgende stap om je Nobelprijs te winnen?” Wanneer een gesprek op die manier meteen vuur krijgt, vervliegt bij mij alle schroom. Vanmiddag lunch ik met één van de meest bevlogen jonge ondernemers die gedragsveranderende wereldverbetering via technologie tot internationale successen weet te vertalen. Ik schrik er eigenlijk telkens van op dat hij zijn tijd aan mij wil spenderen.

Bij de volgende uitspraak doet hij me ook achteraf nog stilstaan: “Ik denk dat jij ook niet mag onderschatten hoe innovatief het al is dat mensen zomaar kunnen komen meezingen bij jou. Als je dan ook nog eens het ticketmodel afschaft en daar een onbekende regeling van maakt, dan is dat misschien teveel discomfort voor velen. Je hoeft niet alles te innoveren.”

leraar-man

Eens in de twee-drie weken zit ik samen met een vriendin in de les bij mijn man. Dan geeft hij ons ‘Aristotelles’. We doen samen een close-reading van de Ethica Nicomachea. Na de zomerbreak breekt hij ons hoofd open en krijgen we de opdracht om ons samen te herinneren wat we nog weten over de afgelopen twaalf lessen. Het daagt ons dat we een tijd geleden samen in bad zijn gestapt en dat er sindsdien al heel wat aan ons lijf is blijven hangen. Hoe griezelig leuk is dit?! 🙂

nieuw volk!

– Ik beschouw het als een compliment dat je wil meedoen.
– En ik beschouw het als een compliment dat je me vraagt.

Wanneer een samenwerking zo van start kan gaan, klinkt er een belofte van veel goeds. Ik doe mijn werk alleen maar liever omdat er zo’n schoon volk aan meewerkt. Ja, ik ben de trekker, ik ben de bezieler en het uithangbord. Maar niks-niks-niks zou ik zijn zonder de bijzondere freelancers en vrijwilligers die hun talenten, tijd en aandacht in mijn en onze gedeelde dromen investeren.

loslaten

Sinds dit seizoen slaag ik erin om de zangsessies voor het moment zelf te doen, niet voor de komende dagen. Ik slaag er veel beter in om de euforie los te laten. Ik kan de wil om die grote vreugde die zich tijdens die sessies opbouwt vast te houden observeren… zonder meer.

Dat voelt veel zachter. Dat doet op een andere manier deugd.

zangsessie bij STUK

Elke zangsessie doen we ook een moment van ‘Allez, Merci!’ Dan vraag ik met een reeks van één-klaps-applauzen om onze appreciatie te tonen aan de pianist, aan de cultuurpartners, aan de mensen die nieuwe mensen meebrengen, aan iedereen die ooit een financiële bijdrage deed, aan iedereen die zijn netwerk gebruikte voor ons… en ook:

“Eentje voor de bijzonderste, belangrijkste persoon in uw leven: gijzelf.” (KLAPPP!!)

“Dat was mmmmooi”, hoorde ik mezelf denken. En “Oh” en “Hmmm” van de tweehonderdtwintig zangvogels bevestigde dat.

extra uitzoomen

Voor mijn onderzoek naar generositeit lees ik dezer dagen onderzoeksresultaten en handboeken over fondsenwerving via je publiek. In een tekst over hulp vragen aan je publiek (als cultuurmaker) dient er zich een bedenking aan in m’n hoofd:

Wat als “vragen” jou je doel sneller doet bereiken? Het lijkt alsof o.a. dit onderzoek een keer te weinig uitzoomt: Waarom maak je muziek? Waarom moet kunst er zijn? Is dat niet om schoonheid in de wereld te brengen, om creatieve uitingen te doen van onze binnenwereld, en om dáármee mensen te verwonderen en een gevoel van verbondenheid te geven? Als je dit combineert met het inzicht dat geven verbindt, dan lijkt me dat alle bezwaren om niét te vragen overbodig / misplaatst zijn.

radio

Ik droom ervan om Allez, Chantez! op de radio te kunnen uitzenden. Radio is immers de meest laagdrempelige, nostalgische manier om mensen op grote schaal te verbinden via samenzang. En door wie laat je je dan beter coachen dan door mensen met een visuele beperking?

Er zit een twist in de opbouw van die redenering. Daar ben ik me van bewust. Maar telkens ik het vertel tegen partners is er dat moment van die glimlach en die blinkende ogen.

Zou het die twist zijn, die partners enthousiast maakt om hier aan mee te werken? Of gaat het over iets anders? Over de schaalgrootte van het bereik? Over het feit dat wij initiatief nemen en zij kunnen volgen? Over de droom zelf? Of een combinatie? Of nog iets anders? Ik zal het eens bevragen.

genoeg

Wanneer zij buiten wandelt na het oudercontact van haar oudste kom ik net aangereden. “Daar is een bank,” zegt ze met rivierige ogen wanneer we onze knuffel lossen.

We hebben vijfentwintig minuten. Ik zet m’n wekker. “Goed……. vertel!” Het knetterde. We tetterden. We landden kort en wreven alle overbodigheid uit de weg. We hadden zelfs tijd om even stil te vallen.

Daar haakten we gauw even in elkaar. Tot slot reden we zwaaiend weer weg van elkaar. Ik naar de tandarts, zij naar huis. De kleinste moeite is vaak al genoeg.

opdagen

“Ik ben blij dat ik je gehoord heb,” zei zij. “Ik ook,” kon ik volmondig en met een vol hart antwoorden. Soms doen een paar zinnen een heel gesprek kantelen. Misschien deden ze hier zelfs de hele relatie kantelen.

Er zit ruis op de conversatie tussen onze organisaties en hoewel we allebei wellicht ons stinkende best doen, krijgen we die niet opgelost. Misschien was dit wat we nodig hadden: onze bezorgdheden uitspreken, erkennen dat dat veel is, aangeven dat we belangrijk zijn voor elkaar en de intentie om elkaar sterker te maken uitspreken. Opdagen… opdagen… opdagen… en hopen dat dat voldoende is.

Vuuravonden (reflectie)

CEO-dag

Eens per maand hang ik de hele dag de CEO uit. Dan herneem ik de visie en missie van het project, ga ik in bad met de cijfers van de onderneming en evalueer ik de samenwerking met mijn hele entourage. Ik hou van deze dagen. Ze nodigen me uit om een stap achteruit te zetten en met oprechte opmerkzaamheid te zien wat er goed is, en wat er beter kan.

liedjes voor iedereen

Wat zullen we zingen, zeven dagen lang? Meestal bundel ik de opmaak van de zangbundels voor de komende zangsessies. Om ervoor te zorgen dat zoveel mogelijk mensen zich aangesproken voelen door de liedkeuze gebruik mijn repertoirebalans. Daarmee kan ik vlot per lied de hitperiode, de taal, het tempo en het gender van de hoofdstem afwegen tegenover het geheel van de playlist.

TIP. Laat je inspireren door deze handige gereedschappen om mensen te laten zingen. Als je dit interessant vind, schreef ik speciaal voor jou het handboek ‘Singfluencers’.

uitnodiging

“Wil jij voor mij komen werken?” vroeg ik haar. Communicatie-experte C is een kei in inclusieve en verbindende communicatie. Ik word werkelijk wárm van het feit dat ik werkgelegenheid en kansen mag creëren voor leuke, geëngageerde, kundige professionals. Dit is volgens mij één van de mooiste gevolgen van de je dromen in de wereld zetten. Uiteraard ben ik heel benieuwd naar of ze binnenkort “JA” zegt.

zangsessie bij Ha Concerts

Vanavond zingen we voor de honderdste keer binnen onze Gentse zangwerking. Hoe cool is dat?! En vanavond vliegt ook de 180.000ste zangvogel onze volière binnen. In totaal is dit de 535ste zangsessie, als je alle boekingen meetelt.

Door de ontwrichtende start van de dag (moeder in het ziekenhuis, controle-arts) voorzag ik mezelf van papieren zakdoekjes op het podium. “Mijn emmer is helemaal vol. Het zou goed kunnen dat hij overstroomt vanavond. Maar ik ben daar oké mee. Zet je eigen emmer er gerust naast. Dan doen we het samen,” vertelde ik tegen de vijfhonderd zangliefhebbers die naar hier komen voor een avond plezier en zorgeloosheid.

Er zijn weer veel mensen voor de eerste keer aanwezig. Onder hen ook twee van onze nieuwe freelancers. Dat maakt het nog spannender voor mij, maar ook erg plezierig. Ik ben zo blij dat ik dit mag delen met de mensen die ik graag heb!

shaky times

’s Ochtends een emotionele uppercut: mijn moeder ligt in het ziekenhuis. Ik stuiter. De banden met mijn broer en zus worden heel strak aangespannen. Het net sluit zich rond de zorg voor onze ouders. Dit is bijzonder om te voelen.

Later die dag zit ik bij de controle-arts van de verzekeringen. “Goed, we gaan eens kijken hoe het met u gaat. Hoeveel hoofdpijn is er nog? Hoeveel hoofdpijn is er naast de migrainedagen? Hoe gaat het met dat nieuw medicijn? … Goed, ik ga daar een verslag van maken voor de verzekeringen.” Ik zucht. Absurdistan. “Whatever,” hoor ik in gedachten. De man doet ook maar zijn job.

kopstem

Bij stemtherapeute L leer ik rechtopstaand zingen. Serieus… het klinkt zo simpel, maar ik heb nog zoveel te leren.

We luisteren naar hoe de klanken die ik maak reageren op andere houdingen – houdingen die gezonder zijn en die meer stevigheid aan het geheel bieden. Toen L me in de richting van mijn kopstem stuurde klikte er een blokkade open. Daardoor besloten we om de komende sessies te focussen op die kopstem. Ik heb dat nooit eerder gedaan. Dit vind ik leuk.

“Maybe it’s because the world is so complex and busy that we cling to goals and achievements to carve out a sense of control, to shape our own narratives. But maybe there’s another way we can be. Forging a new path in the forest of life takes time and effort. You need to muster your commitment to new patterns of thinking, exposing yourself to new experiences – and yes, sometimes the attendant anxieties they bring – to create a healthier path that, over time, will become well-trodden.”

Ezelsoor in ‘Slow seasons’ (Rosie Steer) – tip uit de nieuwsbrief van Elders

geen tanker

Gisteren kreeg ik een aantal keer dezelfde boodschap van verschillende partners/stakeholders: “Nee, we gaan (dan) niet samenwerken want wij hebben daar een goede reden voor, namelijk xxx.” Ik merkte dat dit me niet deed wankelen. Ik voelde wel een terugslag, maar in de afstand die ontstond kreeg ik een inzicht: wij zijn geen tanker – zij wel. Als overheid, grote cultuurzaal of stichting hebben ze hun eigen agenda en manier van werken.

Wij moeten ons geen tanker wanen met een krappe agenda en een strenge wil. Dat is namelijk niet zo. Wij weten wat we willen op lange termijn, maar wij hoeven niet NU DÍT te hebben/doen/ontvangen. Wij zijn wendbaar en kunnen de slipstream die de grote tankers veroorzaken gebruiken om snelheid te halen. En hun golven zijn perfect om ons tegen af te zetten en dingen te herdenken. Dit vraagt vertrouwen in ons eigen ondernemerschap. Dit vraagt dat we onze eigen boei zijn, en dat we in onszelf veiligheid moeten ervaren. Dit vraagt dat we consistent opdagen voor onze eigen kleine, sterke, spitse, prachtige zeilboot. Wij hebben klaar en wakker te zijn, en zo energiek als dan mogelijk is. That’s all.

cockpit conversations

Co-piloot D en ik communiceren via een online heen-en-weer-document met de naam “Cockpit Conversations”. We schrijven allebei in één kleur en stellen vragen of delen aha-erlebnissen. Hierdoor kunnen we een doorlopende conversatie voeren en leest/schrijft elk op het moment dat hij daar ruimte voor heeft.
Deze methode hanteer ik ook met onze boekingsagente. Handig. Leuk ook, want het lijkt alsof je ergens een brievenbus hebt staat waar enkel briefjes van die persoon in kunnen vallen, én jij mag kiezen wanneer je die bus leegt en vult.

leer het me

Adviseur I is journalist. Zij helpt me met de voorbereiding van de interviews voor het grote generositeitsonderzoek dat ik de komende jaren mag voeren. Enkele van haar tips:

Een stilte laten kan soms wonderen doen: dan denken mensen nog eens na over wat ze al gezegd hebben en komen ze met iets heel inzichtelijks.
De grootste valkuil is dat je de interviewee te ver laat uitwaaieren. Proberen mensen naar de kern te brengen: “Hoe gaat dat dan bij jou concreet?” en “Heb je daar een voorbeeld van?”
Je zal na enkele gesprekken zien dat er een kapstok opdaagt in je conversaties. Daarop kan je een boog spannen tussen verschillende kleinere thema’s: van hier ga ik naar hier en dan naar daar en daar. Alle komende gesprekken kan jij op die kapstok hangen én zo zorg je voor samenhang over alle gesprekken heen.
Zorg voor een checklist die aansluit op je leidraad: ik ga hier niet weg voor ik xxx, xxx en xxx weet.
Hou je eigen wereldverbeteraar in toom: het is jouw taak om het verhaal van je interviewee in je boek te krijgen. That’s it. Als jij door zijn verhalen aangestoken wordt om ook je huis te verkopen en de opbrengst aan het goede doel te schenken, dan is dat voor later.

“A tremendous amount of what we do and feel is a product of our evolution as social animals. This includes our tendencies to cooperate and be good to each other (“reciprocal altruism“)…”

Ezelsoor in ‘Don’t shoot the dog’ (Karen Pryor)

zangsessie in het jeugdhuis

Al vijf jaar op rij mag Allez, Chantez! honderden mensen van in en rond Lochristi samen laten zingen aan het begin van het cultuurseizoen. Er hangt hier vanavond iets in de lucht: we vieren samen dat we dit kunnen doen. En iedereen heeft het gevoeld, dat mocht ik achteraf horen:

“Ik word zo blij van jou.”
“Jij maakt mij gelukkig.”
“Ik ben zo dankbaar dat ik gekomen ben.”

En ik maar knikken en blozen en stralen…

een ingebakken verhaal

Adviseur C deelt haar vermoeden dat generositeit in de sociale sector meer voor de hand ligt omdat je daar samen aan een verhaal bouwt, bijvoorbeeld: Wij helpen samen armoede de wereld uit én daar hebben we geld voor nodig.

Dat is anders dan in de culturele sector: “Je kan je wel afvragen of kunst de maatschappij kan redden, maar daarvoor ga je niet naar het theater. Die beleving is individualistischer. Je kan mecenassen hebben die van kunst houden, maar die niet per se geloven dat kunst goed is voor de samenleving. In de sociale sector is zo’n grote gedragen overtuiging wel ingebakken: Hoe krijgen we armoede de wereld uit?”

C’s conclusie sterkt mijn vermoeden dat een focus op relaties tussen en met deelnemers aan cultuur een stevig alternatief biedt voor het dominante transactiemodel waar we nu aan vasthangen. Exact dit is wat ik de komende jaren onderzoek.

idolen

Twee Amerikaanse vrouwen en één Braziliaanse man volg ik met grote ogen: hoe dénken die kanjers over generositeit en hoe realiseren zij hun ideeën? Hoe maken zij impact en welke overtuigingen liggen aan de basis van hun acties?

Tijdens het laatste onderzoeksoverleg besloot ik met mijn assistente om werk te maken van een handreiking aan mijn generositeits-idolen: mag ik met jou in gesprek en willen we van elkaar leren? Aangezien ik er tegelijk bang en enthousiast van word, weet ik dat dit een goeie volgende stap is. Zulke acties rekken mijn comfortzone op en maken mijn onderzoekswerk des te interessanter.

het ruime sop

Na jaren van bunkeren ervaar ik terug wind in de zeilen.

‘Bunkeren’ is een term die ik sinds anderhalf jaar gebruik voor de mindset die ik soms nodig heb om alles in perspectief te blijven zien. Door ziekte moet ik het vaak zodanig rustig aan doen dat mijn drive om op een impactvolle manier te ondernemen zich tegen me keert. Dan irriteert me die ziekte zo hard dat ik in tegenwerkende krachten terechtkom: ik wil genezen zijn en gebruik alle energie die ik die dag heb om toch zoveel mogelijk werk te verzetten, terwijl ik die energie beter kan besteden aan recuperatie voor de pijn die ik te verdragen heb. De ontdekking van ‘bunkeren’ deed me een tussenperiode vormgeven waarin voorraden worden aangevuld, herstellingen worden gedaan en de moraal wordt opgekrikt. Ik ben tenslotte op ontdekkingsreis. Laat de taal me dan maar helpen!

En nu dus: het ruime sop! Sinds enkele weken ervaar ik voorzichtige vaart en wat wind in de zeilen. Ik lig niet meer in een haven. Dit is heel voorzichtig uitvaren wat hier gebeurt.

een eigen stem

Adviseur K droomt hardop mee over de denktank die mijn man Toon en ik kunnen oprichten: een salon waar denkers, dromers en doeners samenkomen. Dit trekt me aan omdat mijn eigen opvattingen een nieuwe slijpsteen nodig hebben.

“Ik kijk ernaar uit om jouw eigen gedachtegoed te horen,” moedigt ze me aan. In conversaties en dagdromen merk ik dat er zich een stem in mij ontwikkelt. Tot dusver zat mijn activisme vervat in concrete projecten. Stilaan bouw ik vertrouwen op in de overtuiging dat mijn manier van denken anderen ook inspireert en aanzet tot actie. Benieuwd naar waar dit in uitmondt…

waarschuwing

Adviseur W geeft me ferme schouderkloppen: “Je hebt je financiering voor de komende drie jaren gewaarborgd én je bent een zakelijke co-piloot op het spoor. Er zijn niet veel ondernemers die deze horde kunnen nemen.”

Hij raadt me aan om met die co-piloot diep-diep door te spreken wat onze verwachtingen zijn over:
– Wat zijn we bereid te verliezen en te investeren?
– Wat zijn onze toekomstbeelden over medewerkers, vergoedingen, aandelen, …?

“Ik heb al teveel ondernemingen daarop zien stranden. Dit is een waarschuwing.”

“Her lips twisted into a reluctant smile. She had learned the greatest trick of the interrogator. Remain silent, and they confessed everything just to fill the chasm of silence.
“Mystical blind people have psychic gifts to offset their disabbility. Didn’t you know that?”
“No shit?”
“Don’t be silly, boy.”
“I get it. You’re mocking me.”
“I can smell you blush,” she whispered.”

Ezelsoor in ‘The house of broken angels’ (Luis Alberto Urrea)

Naar deze conversatie met de auteur kan ik blijven luisteren:

wachten

“deze week nieuws over dossier xxx” staat in mijn agenda. Maar er komt niets. Al wekenlang wacht ik op de bevestiging van twee bijzondere dossiers: eentje over ziek zijn en zingen, en eentje over blind zijn en zingen. Het is geen ramp als ik geen positief nieuws krijg, maar ik zou zó graag aan die twee lijnen verder werken. Bij het schrijven van de dossiers haal je je dromen boven water en werk je die heel concreet uit. Je ziet wat er nog allemaal mogelijk is. Je krijgt goesting om nog meer impact te maken. De vingers blijven gekruist.

mentale cocon

In mijn artistiek onderzoek naar generositeit in de cultuurpraktijk lees en beluister ik waarom veel cultuurmakers en kunstenaars het moeilijk vinden om hulp te vragen. Mochten alle cultuurmakers en kunstenaars die uit zijn op verbondenheid in de samenleving begrijpen dat ‘mensen laten helpen’ een katalysator is voor verbondenheid, dan zou hun schroom om hulp te vragen in de juiste verhouding komen te staan. Dan werd die hulpvraag een onderdeel van hun werk.

Vanuit die verhouding slaagde ik erin om een mentale cocon te creëren waarin ik die schroom kon bevragen. Hier kon ik helder zien dat het gaat om de schrik om afgewezen te worden, en om de weerwil om mijn kunstenaarschap beperkt te zien worden tot ‘socio-cultureel werk’. Die inzichten zijn voldoende om rustig te worden. Ik heb genoeg mentale capaciteit om deze dingen te voelen en tegelijk vast te stellen: Ik kan me laten helpen.

bekeken

(op de dansvloer) Wie is hier allemaal aanwezig? Wie kent mij? Wie ken ik? Wie ziet mij? Wie houdt me in de gaten? Wat ik heb nodig om me daar niet mee bezig te houden? Hoeveel overgave kan ik nog opbrengen om de beweging te starten? Wil ik eraan beginnen als ik er niet op vertrouw dat ik tot ‘dansen alsof niemand me ziet’ kan komen? Of blijf ik dan liever licht hoppend aan de praat met mensen die ik al lang niet meer heb gezien? Wat zou mijn lijf het liefste doen? ………………… slapen. Eerst die migraineaanval laten landen, medicatie innemen, het stille omarmen, en dan……….. slapen.

zangsessie op stadsfestival

Na een lange zomerbreak zag ik pianist Ilja terug in een kerk die zo indrukwekkend uitgelicht was dat de zangers vaak strak achter ons door keken. In deze Diestse kerk zongen 300 regio-genoten de pannen van het dak en de heiligen uit hun coulissen. Vooral ‘Bed of Roses’ (Bon Jovi) deed alles behalve onze stemmen verstommen. Hier komt alles van mij tot leven en tegelijk besta ik niet. Dit is opgaan in een groter geheel. Dit is genieten met elke vezel. Dit is voluit samen zingen!

rafelranden

Mijn tijd verdeed ik maar al te graag in een nieuwe Leuvense reisboekenwinkel. Ik hoorde mezelf hardop dromen met de verkoopster:

een muzikale reis
de kracht van samen zingen
samen met mijn man Toon
de rafelranden van Europa?

Verdervertellen

Samen met twee jonge journalisten onderzoek ik waarom zangvogels zo graag aan anderen vertellen wat een Allez, Chantez!-avond voor hen betekent. Op elke zangsessie zijn er minstens 30% nieuwe deelnemers, al tien jaar lang. Dat is iets wat vanzelf gebeurt. En gezien mijn motto “Laat je helpen door wat vanzelf gebeurt,” is het des te interessanter om samen met een enthousiast journalistenduo te onderzoeken waarrooooomm (en hoé) mensen graag anderen uitnodigen.

zangsessie tijdens personeelsdag

Uit de dirigentenpraktijk: “Uit ervaring weten we dat de leukste sessies diegene zijn waarin het tussen de liedjes in weer helemaal stil wordt,” en dan laat ik de stilte klinken. Stemmen verstommen. De groep reguleert de dynamiek.

Tijdens deze afsluiter van de personeelsdag in Hooglede werd het echter zó stil dat pianiste Saskia en ik naar elkaar keken. Grote ogen. Wauw. Dat beloofde. En alles wat een zangsessie kan zijn, dat was het ook. Inclusief de openlijke dankbaarheid achteraf, niet alleen in de vorm van bloemen, maar ook in talloze keren oogcontact en lieve wensen. Dat laatste vind ik één van de mooiste complimenten. In mijn ogen betekent oogcontact verbinding, maturiteit en kwetsbaarheid. Deze personeelsgroep had het allemaal. Tot en met een complete polonaise met álle deelnemers! Heerlijk…

“Diversity is being invited to the party, inclusion is being asked to dance […] Equity is being part of the planning committee.”

Ezelsoor in ‘Inclusion on purpose’ (Ruchika Tulshyan)

Wie doet wat voor wie?

In mijn artistieke studie naar de kracht van generositeit in de cultuurpraktijk bots ik via feedback van mijn assistente opnieuw op het gedachtegoed van Consent: wie doet wat voor wie? Je kan iemand helpen terwijl je dat eigenlijk voor je eigen goed gevoel doet. Is dat ook de generositeit waarvan ik de kracht wil aantonen? Of zitten daar grenzen aan? Hiervoor duik ik graag nog eens in het werk van Dr. Betty Martin.

zangsessie op een trouwfeest

Samen de liefde vieren, er is niets waarvoor je me liever de baan op krijgt. Tijdens de huwelijksceremonie van onze huisfotografe en haar vrouw mogen wij de overgang maken naar de receptie-met-deejay. Ik jongleer met verschillende rollen en emoties: de artiest is zenuwachtig en de hartsvriendin is ontroerd. Ik ben leverancier én gast op dit feest. […] Zij gelooft in mij; dat zingen we niet alleen met een honderdtal genodigden samen, maar dat voel ik ook bij pianiste Saskia. Zij zit twee meter links van mij te blinken in de ondergaande zon. Aan één blik hebben wij genoeg. Later op de dansvloer besef ik dat ik haar nooit eerder zag dansen. Samen dansen is naast zingen het leukste wat er is. En lucht-kijken en ijsjes-eten. En vriendinnen-bellen en dicht bij mijn man zijn. En……

uitdagingen en ambitie

Turks ontbijt in Steenokkerzeel met een collega-onderneemster die niet terugdeinst. Wat ik hier beluister is de veerkracht van een vrouw die intussen kan thuiskomen bij zichzelf en in het moederschap voor haar tienerdochter. Uitdagingen en ambitie gaan hier hand in hand, stap voor stap vooruit. […] De zon en het volume van de andere stemmen spelen me parten. Mijn lichaam ziet hier af. En toch kan ik hier graag zijn.

“What you experience is in large part a reflection of what your brain predicts is going on inside your body, based on passed experiences.”
(over lichaamswaarneming)

Ezelsoor in ‘In de wachtkamer van het lichaam’ (Joeri Calsius)
uit onderzoek van Barrett & Simmons (2015)

co-piloot

“Goed. We plannen een tweewekelijkse samenwerknamiddag in. Jij bezorgt me documentatie waarmee ik me kan inlezen in de historiek en visie van je organisatie. Samen werken we een Case For Support uit voor mecenassen en filantropen. We starten lobbywerk en feedback-rondes op. Daarmee doen we een gooi naar structurele financiële ondersteuning. Tegen dan weten we of wij graag en goed samenwerken en wat we nog missen. En van daaruit zien we hoe het verder gaat.”

Ik hou zo van slimme, actiegerichte, geëngageerde en moedige mensen. Wanneer ik dicht bij hen mag zijn of zij toenadering zoeken, durf ik aannemen dat drama niet noodzakelijk is. Soms verlopen de zaken chaotisch of draaien ze negatief uit. Evengoed komt het voor dat een contact je brengt wat je hoopt en blijft een spannend plot achterwege. Soms zijn de dingen gewoon zacht. Ook daarop mag ik vertrouwen.

dagboekclub

Freewriten, journaling oftewel dagboekschrijven; daar houdt dit nieuwe clubje van schrijvende sociaal ondernemers zich de komende weken mee bezig. We verzamelen schrijfmateriaal waarmee we een korte voordracht maken voor tijdens de opening van het congres van de Sociale Innovatiefabriek. “Welkom in De Dagboekclub!” … en ik blij natuurlijk. “Hoe kan je op tien minuten tijd zoveel poëzie creëren?” en “Ik hoor je graag spreken,” zijn de complimenten waar ik het meest fier op ben. “Hoe loop ik mezelf niet voorbij?” en “Hoe blijf ik met mijn voeten op de grond?” hoor ik meermaals door mijn hoofd spoken. Gelukkig ben ik niet alleen.

“Een van mijn diepe overtuigingen is dat als we allemaal ‘de eenheid van de mensheid’ – zo noem ik een diepgeworteld gevoel van onze gedeelde menselijke conditie, de simpele erkenning dat iedereen net als ik gelukkig wil zijn en niet wil lijden – zouden aanvaarden, onze wereld een betere en vriendelijker plek voor iedereen zou zijn. We zijn sociale wezens, we zijn allemaal uit de schoot van een moeder geboren en hebben overleefd door de zorg van anderen, vooral van onze ouders, in de kwetsbaarste periode van onze kindertijd. Deze totale afhankelijkheid van de zorg van anderen en de aangeboren waardering van de zorg van anderen die daarbij hoort, hebben ons het vermogen gegeven om voor anderen te zorgen, zelfs voor vreemdelingen. Ik omschrijf dat soms als de menselijke eigenschap van ‘warmhartigheid‘.”

Ezelsoor in ‘Stem van de ongehoorden’ (Dalai Lama)

vrolijke onderzoeksfreak

Vakliteratuur over de kracht van generositeit. Ik ken niemand buiten mezelf die daar zo gelukkig van kan worden. En wanneer mijn assistente het voorbereidende verzamelwerk heeft gedaan en ik enkel nog de artikels moet lezen die werkelijk ter zake zijn, dan loopt mijn hart gewoon over. Ik hou zó van dit werk! Uiteraard is er twijfel over of ik het wel goed doe en of het wel genoeg is en of ik wel slim genoeg ben en of ik wel genoeg tijd heb. Uiteraard is er twijfel. Twijfel is er altijd.

muzikaal puzzelen in je verbeelding

Playlists maken en zangsessies voorbereiden is als puzzelen. Wie zingt er mee? Wat voor achtergrond hebben zij? Waar dient het toe? Waar kadert het in? En welke liedjes passen daarbij? Welke volgorde voelt goed? Hoe passen die teksten in een zangboekje? En welke merkbeleving kan ik daar aan toevoegen? Dit werk lijkt op hardop dromen aan de hand van muzikale verbeelding.

dinnerdate

R. komt avondeten. Mijn mentor, mijn man en ik landen hier samen tussen de boeken, aan de hapjes en de stoverij, met de verhalen, en de besognes en de levenswijsheden en de grappen. “Daar raakte ik helemaal van opgeladen,” hoorde ik mijn man glimmen. “Sommige mensen vragen energie. Anderen geven die.” En ik knik. Ik knik. Ik knik.

“I’m not talking about a utopian dream of a perfect society in which everyone lives together without conflict. [… but] one in which problems and conflict exist, but are resolved peacefully and without bitterness. […] I do believe it can be accomplished through courage and determination, and through education and training. If enough people are willing to make the necessary commitment.”

Ezelsoor in ‘Coretta. My life, my love, my legacy’ (Coretta Scott King)

aandacht voor de stem

Wanneer ik luister naar mijn eigen stem, beleef ik iets dat op mindfulness lijkt. Toch doe ik dat naar eigen zeggen te weinig. Mijn stemtherapeute en ik proberen dingen uit die ik kan koppelen aan de routines die wél al geïnstalleerd zijn. We hebben het over liprollen (brrrrrrr) en hoe je de klank daar van kan laten profiteren. Mijn borstkas trilt alsof ik een tactiele slab aanheb.

We hebben het over hoe we ons neigen in te houden met zingen wanneer we zelfs nog maar vermoeden dat iemand ons kan horen. We benoemen dat dit training en mindset-werk vraagt. De komende maanden wil ik hiermee aan de slag.

tijd krijgen

Bij de mutualiteit-controlearts zit ik doodzenuwachtig in de wachtzaal. Het vorige gesprek met deze dokter zat eivol onenigheid en disconnectie. Ik had zo weinig vertrouwen in de werkelijkheidswaarde van haar verslag (en de eventuele invloed op mijn dossier) dat ik een officiële klacht indiende. Mijn hart bonkt (echt: bónkt) en mijn gedachten gaan alle kanten uit. Wanneer ze me met een brede glimlach in de wachtzaal ophaalt, ben ik verward en positief verrast. We praten kort over de stagnatie van mijn migraine-genezingsproces en ze geeft aan dat zij nu een voorstel doet aan de beslissingsmakers waarmee ik op langere termijn met een gerust hart kan herstellen van jarenlang pijn. Ik voeg nog toe dat ik veel mediteer tegenwoordig. Misschien heeft dat waarde voor haar voorstel. Na enkele stappen in de gang kijk ik verbaasd achterom. In een koffiebar even verderop kom ik tot stilstand. Een tas thee en een Jommeke-strip doen me luidop lachen. Stoom afblazen, heet dat. En ademhalen. En herstellen.

veilig landen

Wanneer mijn assistente vertelt wat er tijdens mijn verlof gebeurde voel ik me rustig worden. Het is fijn om te voelen dat zij het schip bewaakt en beheert terwijl ik mijn lijf in de hangmat wieg. […] Bij feedback over iets dat ik de volgende keer graag anders wil, bedenken we samen een regel die we in de volgende vakantiebriefing kunnen opnemen. Ik vind het fijn om te weten dat samenwerken een beeldhouwwerk is dat je samen vormgeeft en bijschaaft.

wrijvend commmuniceren

Tijdens een bijpraat-gesprek na m’n verlof moet ik ook feedback geven over wat ik niet leuk vond en ongepast. Ik vind dat spannend omdat ik bang ben dat ik de ander daarmee kwets. Ik ben me bewust van deze emoties over emoties, maar neem toch met een klein hartje de telefoon op. […] Met mijn feedback duw ik op de perfectionistische aanleg van m’n gesprekspartner, die dat op een volwassen manier zelf kan benoemen. […] Ik apprecieer haar vraag of ik “deze conversatie oké vind”. Ik merk dat ik een oordeel heb over hoe weinig zorg dat ik voor háár over heb en uit de wens om samen goed te worden in wrijvende communicatie.

uitvliegangst

HERBEGINNEN. “Ben je bereid om opnieuw in de arena te stappen, goed wetende dat je de kans loopt om alles te verliezen?” Dat is wat ik voel aan het einde van mijn verlof. Ik ben bang om de komende tijd het contact met mezelf te verliezen, om nog meer hoofdpijn te krijgen, om mezelf niet te kunnen reguleren, om mijn gezondheid nog verder te zien afbrokkelen, om de mensen rondom me te zien afdrijven, om mijn passen te weten vervliegen en mijn integriteit.
Terwijl ik verdrink in die mentale verhalen houdt mijn ademhaling me in leven. De spanning in m’n keel grijpt me aan en zorgt terwijl ook voor focus. Ik kan hier bang zijn. Ook in het verdrinken kan ik blijven. Veilig ben ik ook onder water.

Leestips augustus 2025

– Coretta. My life, my love, my legacy (Coretta Scott King).
Vlot leesbare biografie van een zingende vredesactiviste die geweldloos activisme over de hele wereld promoot en die de legacy van haar man Martin Luther King Jr. mee uitbouwde. Het relaas van deze vrouw laat mij dromen over wat ik zelf kan veranderen.

– In de wachtkamer van het lichaam (Joeri Calsius).
Met grote concentratie en vaak verbluft opkijkend van mijn blad wroette ik me door antwoorden op de vragen: hoe kan een psychosomatisch conflict als mijn chronische migraine ontwikkelingspsychologisch tot stand komen? En hoe kan dat zich uitdrukken in het lichaam? Hierin vind ik aanknopingspunten om mijn psycholoog en kinesist te bevragen.

– The wayfinders (Wade Davis).
Superenthousiast werd de onderzoeker in mij van de reis- en onderzoeksverslagen van deze man die een antwoord formuleert op de vraag: Waarom doet oude wijsheid ertoe in de moderne wereld? Hierin vind ik talloze doorverwijzingen naar onderzoek dat ik graag wil lezen.

– Stem van de ongehoorden (Dalai Lama).
Verslag van de werkzaamheden en de wereldvisie van een wereldberoemde man die het lot van zijn volk wil verbeteren op een geweldloze manier. Hierin vind ik concrete inzichten over verschillende visies op een conflict.

– You are here (Katherine Harmon).
Verzameling van creatieve ‘persoonlijke geografieën’ en andere plattegronden van de verbeelding. Hierin vind ik een escape room waarin ik tijdenlang kan verdwalen.